home artikelen spiritualiteit artikelen
psychologie
Door
Martin E. Segal
Door
een combinatie van sociale conditionering, persoonlijke ervaringen en de druk
die het dagelijks bestaan op ons uitoefent hebben we onze toevallige manier van
denken ontwikkeld, die ons leven bepaalt. We lijken voortdurend heen en weer te
worden geslingerd tussen vreugde en ellende. Onze gedachten springen
ongecontroleerd van piekeren over het verleden naar denken over de toekomst.
Daardoor zijn we nauwelijks in staat om te genieten van wat het hier en nu ons
aanbiedt.
Door
de wijze waarop wij plegen te denken, hebben we zelf een doolhof gemaakt waar
we niet meer uit schijnen te kunnen komen.
We
lijken het slachtoffer van uitwendige omstandigheden, in plaats van dat wij
zelf de baas zijn. Laat je je gevoel bepalen door wat er gebeurt, door hoe een
ander reageert, of bepaal je zelf hoe je je voelt?
Kijk
naar hoe wij ons leven leven. Het lijkt vaak een drama. We verlangen naar dat
wat we niet hebben, zoals een perfecte relatie of de ideale baan. We verzetten
ons tegen wat we wel hebben zoals onze dagelijkse uitdaging om het leven te
nemen zoals het komt. We zijn zelfs vaak niet gelukkig als we uiteindelijk wel
krijgen wat we willen, omdat meteen de angst komt dat we het misschien weer
zullen kwijtraken.
Het
doel van het levensspel is om vrij te zijn. We kunnen
alles wat er in de buitenwereld gebeurt gebruiken om ons hier in te oefenen.
Maakt iemand je boos? Ontdek wat het in
jou is dat maakt dat je boos wordt. Misschien hecht je er aan dat dingen
gebeuren zoals jij dat wilt. Voel je je schuldig? Misschien eis je van jezelf
dat je altijd perfect reageert?
Zoals
Boeddha het zei:
De
oorzaak van ons lijden is de grijpende manier waarop ons verstand werkt.
We
willen bepalen en behouden.
En we verzetten ons tegen dat wat is.
Als we
luchthartig, speels en vriendelijk tegen onszelf zijn, worden we niet gekwetst.
Zijn we daarentegen zwaar op de hand en serieus, en gevangen in ons eigen drama
dan zullen we veel pijn ervaren.
De sleutel tot geluk is dat we ons bewust worden van het feit dat
we altijd vrij zijn om te kiezen hoe wij op een situatie reageren;
om te kiezen welk gevoel we willen hebben. Het is niet iemand of iets daar
buiten dat ons iets aandoet, het is alleen maar de wijze waarop wij onze hersenen hebben geprogrammeerd of
geprogrammeerd gekregen in de loop van ons leven om op een bepaalde manier te
reageren op uitwendige situaties. Wat we nodig hebben is dus ons oude programma
loslaten.
We
beginnen ons fysieke leven als een onbewuste eenheid met een gevoel van pure
vreugde, liefde en onvoorwaardelijke aanvaarding. Gaandeweg worden we
geconditioneerd door gebeurtenissen in ons leven, onze onrijpe manier om daar
mee om te gaan, waardoor we ons oorspronkelijk gevoel van alles is goed kwijt
raken.
We
veranderen en het spel wordt een uiterst vervelende wedstrijd van mij tegen
jou, en arme ik, wat zal er nog meer verkeerd gaan. Ons ware zelf is versluierd
door negatieve conditionering en verstopt in een kleverige cocon van beperking
en tweeslachtigheid. Hoe wij het leven ervaren gaat van licht naar zwaar, en
ons vertrouwen in de perfectie van het levensspel, en in ons eigen o.k. zijn
verdwijnt. We leven in dualiteit (met onszelf, met de wereld, met het
universum) in plaats van in harmonie.
Echter
we krijgen allemaal de gelegenheid, de uitdaging om wakker te worden en ons te
realiseren waar het levensspel werkelijk om gaat. Als we zo’n moment van
bewustwording tegenkomen noemen we dat een piekervaring, verlichting, of een
bewijs dat we op het spirituele pad zijn. Hoe we het ook noemen we herkennen
het feit dat wij het zelf zijn die onszelf alles aandoen, dan wij de
veroorzaker zijn van onze eigen ervaringen. En dat onze macht altijd ligt in
het huidige moment.
We
hebben nu een keus om ons perspectief te veranderen. In plaats van onze
ervaringen te benoemen als goed of slecht, als depressie of plezier, kunnen we
die nu gaan zien als louter input in onze ervaringscomputer. Als elke keer een
nieuwe uitdaging om te leren vrij te zijn.
Als
we ons levensspel op deze manier begrijpen lijken we nog steeds dezelfde, maar
inwendig zijn we op heel andere dingen gericht. Dan wordt onze levenslange reis
een op weg zijn naar eenheid en nu bewust.
Geen wonder dat
Boeddha vaak glimlachend wordt afgebeeld. Als hij nog zou leven zou het
waarschijnlijk toepasselijker zijn als hij onbedaarlijk zou lachen om onze zelf
gecreëerde drama’s. Maar nee, hij is een meester die onze strijd volkomen
begrijpt, die het zelf ook heeft meegemaakt, en weet hoe bedrieglijk het spel
lijkt dat in wezen zo eenvoudig is. Hij lijkt ons te zeggen, met heel veel
liefde en ongelooflijke welwillendheid: wees zacht tegen jezelf, ontspan je en
accepteer het leven zoals het komt. Maak je geen zorgen, wees gelukkig. Schep
vreugde in het leven, vier het leven en onthoud: jullie zijn allemaal Boeddha’s,
die proberen te doen alsof je het niet bent.
NU of
Nooit
Uit de greep van het
denken.
Door Erik van
Zuydam
Het rusteloze
denken produceert bij een 'normaal' iemand zo'n 60.000 gedachten (plus
bijbehorende gevoelens) per etmaal. De meeste gedachtepatronen hiervan zijn oud
en weinig creatief; ze doen het meest denken aan een grammofoonplaat die is
blijven hangen. Dit onvrijwillige mentale lawaai is de bron van een
fundamenteel gevoel van onrust bij vrijwel ieder mens. Het schept verwarring en ontneemt ons veel van onze
levensenergie.
Typerend
voor deze staat is, dat je nooit je aandacht vrij hebt om helemaal in het
moment te zijn. Als je de activiteit van het denken nauwlettend observeert zul
je merken dat het vaak gericht is op een denkbeeldige toekomst waarin je meer
geluk of vervulling hoopt te ervaren. Een valkuil, omdat geluk niet
verkrijgbaar is in de toekomst.
Er
is echter ook een ander perspectief mogelijk: in deze staat is het mentale
geraas van het verstand naar de achtergrond verdwenen en heeft plaatsgemaakt
voor iets wat je de intelligentie achter het denken zou kunnen noemen; het
stille waarnemende zelf dat er altijd al was, maar steeds werd overschaduwd
door het denken. Het wordt gekenmerkt door rust, vitaliteit, helderheid en
vrijheid. Altijd fris, altijd nieuw en altijd in het NU.
Vanuit dit
perspectief is het alsof je als een toeschouwer met een zekere afstand de stroom
van het denken observeert en ziet dat je uiteindelijk niet het denken bent,
maar het bewustzijn waarin gedachten verschijnen. Het is dan
onmiskenbaar dat gedachten en ook emoties niet meer zijn dan tijdelijke
verschijnselen die komen en gaan. Wat je ten diepste bent is datgene wat
permanent is; het stille gewaarzijn waarin gedachten en gevoelens opkomen
en weer in verdwijnen. Deze herkenning is vaak een bevrijdende ervaring,
doordat de patronen die je leven sterk overheersen door dit besef hun venijn
verliezen en je niet meer zo in hun greep hebben.
Als
deze aanwezigheid je referentiepunt is geworden betekent dat het einde van elk
psychologisch probleem. Het is puur een kwestie van perspectief: wat is er op
de voorgrond, en wat op de achtergrond? Aanwezigheid in het Nu, of een verhaal
in het verstand? Zo simpel is het, maar het verstand is erg geslepen en kent
allerlei trucs om je telkens weer te verleiden en in onbewustheid
(identificatie) gevangen te houden. Op die manier blijft het zichzelf aanzwengelen.
Er zijn
altijd wel thema’s in ons leven die onze aandacht sterk afleiden en er de
oorzaak van zijn dat we niet echt in het moment leven. Vaak gaat dit over
kwesties als relaties, werk, gezondheid, veiligheid & zekerheid, et
cetera. Deze dingen kunnen de aanleiding vormen voor onophoudelijk gepieker en
houden je aandacht gevangen in steeds dezelfde cirkeltjes.
Wanneer deze
patronen echter helder tegen het licht worden gehouden blijkt vrijwel altijd
dat de bron van de onophoudelijke denkactiviteit zijn oorsprong heeft in
diepgewortelde (onbewuste) overtuigingen. Als deze grondig worden onderzocht en
doorzien zullen ze hun impact verliezen en is je aandacht weer vrij en
beschikbaar voor het moment.
Geluk zit
niet in het veranderen van hoe je nu bent.
Je emotie
is niet het probleem,
maar je
weerstand ertegen.
Emoties lijken
vaak een hindernis te vormen om in het NU te zijn. Niets is minder waar.
Wanneer een emotie opkomt en simpelweg wordt gevoeld, zonder daar een
dramatisch verhaal aan te koppelen (dat doet het denken graag!) dan kan de
emotie een voertuig worden naar stilte. Het is juist onze weerstand tegen
emoties en pijn die ze in leven houdt. We maken van negatieve emoties vaak een
vijand, terwijl we ze als een perfect middel kunnen gebruiken om weer thuis te
komen.
De
kern van ieder menselijk probleem is terug te brengen tot één simpel gegeven:
weerstand tegen de ervaring die er in het moment is. Dat is het enige drama dat
er bestaat. En weerstand is een mechanisme dat de dingen alleen maar erger
maakt. Het geheim is om je eenvoudig te ontspannen met dat wat er is,
en er niet meer mee te vechten. Of het nu een ervaring is die we als positief
of negatief labelen. Het paradoxale is, dat wanneer je innerlijke verzet tegen
de ervaring die je hebt stopt, het probleem opeens lijkt te
verdampen. Het gaat dus om acceptatie van wat is. Maar hoe doe je dat? Is
acceptatie een vaardigheid? Een activiteit die je kunt doen? Nee,
helaas, want als je iets probeert te accepteren ben je je eigenlijk al
aan het verzetten, want je doet het nog steeds om ergens vanaf te komen.
Acceptatie of overgave kan nooit een activiteit zijn van het denken.
As long as you fight with reality,
you are going to loose.
Acceptatie is de essentie van wat je al bent;
het stille bewustzijn dat onpartijdig en zonder oordeel ruimte geeft aan álles
wat er in je opkomt. Zelfs je verzet is welkom. Het gaat er dus niet om, om van
acceptatie een oefening te maken (dit leidt slechts tot teleurstelling), maar
om tot inzicht te komen dat acceptatie er NU al is.
Wanneer
we stoppen met de activiteit van beheersen en controleren, lossen de dingen
zich uit zichzelf op.
Jezelf
willen verbeteren
is jezelf
geweld aandoen.
Het
loslaten van controle is voor het verstand dat zichzelf graag als de regisseur
van het leven beschouwt erg bedreigend. Het wil de schijnbare controle die het
heeft niet graag prijsgeven. Op intellectueel niveau kan het verstand het
helemaal eens zijn met het voorgaande betoog over acceptatie, maar om de
controlezucht in de praktijk daadwerkelijk te laten varen is een heel ander
verhaal.
Vrijheid
is niet het resultaat
van
inspanning, maar van inzicht.
Erik van Zuydam
leidt retraites die een setting vormen waarin
de activiteit van het verstand om te willen
beheersen en
controleren
geleidelijk tot ontspanning kan komen.
Zie
inzicht-nu
home artikelen spiritualiteit artikelen psychologie